کاربرد نشانگرهای ریزماهواره و srap در بررسی چند شکلی ژنتیکی درختان سیب محلی ایران

چکیده سیب گیاهی از خانواده rosaceae است که به ترتیب بعد از پرتقال، انگور و موز چهارمین میوه تولید شده در جهان و مهمترین میوه مناطق معتدله به شمار می آید. از لحاظ تجاری، ایران چهارمین تولید کننده و هفدهمین کشور صادر کننده سیب می باشد. این محصول به علت قرار گیری در نزدیکی مرکز تنوع سیب و همچنین کشت این گیاه در نواحی مختلف کشور، از تنوع زیادی برخوردار است. اکثر ارقام سیب ایران با اسامی محلی نام گذاری شده اند و لذا روابط ژنتیکی آنها چندان مشخص نیست. در این پژوهش به منظور تعیین شناسنامه ژنتیکی ژنوتیپ های مختلف سیب های ایران و نیز مقایسه روابط ژنتیکی آنها با ارقام تجاری خارجی از دو نشانگر ریزماهواره و srap استفاده گردید. بر اساس نتایج تکثیر نوارهای مورد نظر، از بین 14 جفت آغازگر ریزماهواره به کار رفته، 9 جفت آغازگر به دلیل ایجاد چند شکلی مناسب، کارآمد تشخیص داده شدند. تعداد آلل های تکثیر شده از چهار تا 9 آلل متغیر بود. متوسط تعداد آلل ها در هر مکان ژنی 22/6 و میزان هتروزیگوسیتی برابر808/0 به دست آمد. مطابق دندروگرام رسم شده با داده های حاصل از نشانگرهای ریزماهواره با استفاده از ضریب تشابه نی (1383) و روش upgma با نرم افزار power marker v.3.25 ، ارقام سیب مورد بررسی در پنج گروه شامل دو گروه ارقام سیب خارجی به استثناء ولثی شیرین و استارکینگ-2، و سه گروه سیب های ایرانی تقسیم بندی شدند. در روش نشانگر srap، از مجموع 56 ترکیب آغازگری استفاده شده، تعداد 13 ترکیب توانستند چند شکلی مناسبی نشان دهند و 194 نوار چند شکل (%9/85) تولید نمودند. الگوهای باندی نشانگر srap، با استفاده از ضریب تشابه جاکارد و روش upgma و نرم افزار ntsyspc 2.02e، مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس این دندروگرام، اکثر ژنوتیپ های سیب در گروه اول قرار گرفتند که 1/94 درصد از کل ژنوتیپ ها را شامل می شد. رقم آمپایرآل رد در گروه شماره 2 قرار گرفت و سه ژنوتیپ ایرانی، عسلی، گل بهار و مربایی مشهد نیز جدا از دیگر ارقام ایرانی در گروه شماره 3 قرار گرفتند.میزان متوسط هتروزیگوسیتی برای ترکیبات آغازگری 3390/0 محاسبه شد که منطقی به نظر نمی رسد زیرا سیب یک گیاه خودناسازگار و دگرگشن است. در حالی که میزان هتروزیگوسیتی در جفت آغازگرهای نشانگر ریزماهواره، 808/0 بود و خود ناسازگاری و دگر گشنی سیب را تأیید می کند. در واقع می توان گفت توانایی نشانگر ssr در نشان دادن اطلاعات چند شکلی و میزان هتروزیگوسیتی در ژنوتیپ های سیب نسبت به نشانگر srap بیشتر است. با توجه به اینکه نشانگرهای ssrهمبارز می باشند و نشانگرهای srap اغلب به صورت بارز بررسی می شوند، بنابراین نشانگرهای ssr قادر به تفکیک ژنوتیپ های هتروزیگوت و هموزیگوت هستند، اما در نشانگر srap به دلیل تکثیر مکان های ژنی مختلف در ژنوم و کد گذاری داده ها با اعداد صفر و یک قابلیت تفکیک ژنوتیپ های هتروزیگوت و هموزیگوت به طور دقیق امکان پذیر نیست. واژه های کلیدی : سیب، تنوع ژنتیکی، ریزماهواره، srap